Na sobotę 25 02 2023 r w „Klubie nad Silnicą” zapowiedziana była prelekcja o zwyczajach w Serbii ale z powodu choroby prowadzących prelekcja została przełożona. Nastąpiła więc zmiana tematu i pani Halina Główkowska opowiedziała nam o dalszych losach legendarnego dowódcy A.K. Antoniego Hedy „Szarego”. Pierwszą część prelekcji usłyszeliśmy w styczniu gdzie było pokazane dzieciństwo, młodość , a zwłaszcza uwypuklona była działalność partyzancka dowódcy A.K. ”Szarego” w czasach wojny. Zakończenie wojny nie położyło jednak kresu walki o niezawisłość Antoniego Hedy „Szarego” i właśnie te dalsze losy jego działalności konspiracyjnej były tematem sobotniej prelekcji.
Usłyszeliśmy o założeniu organizacji „Niepodległość” , o działalności w Ruchu Oporu a następnie Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj. Najbardziej spektakularną akcją w tej działalności było rozbicie w sierpniu 1945 roku więzienia na zamku w Kielcach gdzie Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego osadziło 374 więźniów politycznych. W wyniku tej doskonale przygotowanej akcji uwolniono kilkuset więźniów i zniszczono więzienie, które na dłuższy czas musiało zostać zamknięte. W czasie tej akcji poległ jeden z żołnierzy AK a także sam Heda został ranny.
Po akcji rozbicia więzienia zaprzestał działalności konspiracyjnej i wyjechał wraz z rodziną na wybrzeże pod zmienionym nazwiskiem. Był poszukiwany przez M.B.P. i niestety w pobliżu Gdyni został złapany i osadzony w więzieniu. Po przeprowadzonych kilku procesach otrzymał aż 4 wyroki śmierci, które dzięki wstawiennictwu byłych oficerów z Al z którymi współpracował w czasie wojny, zostały zamienione na dożywotnie więzienie.
W roku 1956 został objęty amnestią i wyszedł na wolność. Wiele lat współpracował z kardynałem Stefanem Wyszyńskim a w latach 80-tych działał aktywnie w NSZZ „Solidarnośc”. Aż do śmierci w roku 2008 prowadził intensywny tryb życia udzielając się społecznie i współpracując z wieloma organizacjami patriotycznymi.
Antoni Heda „Szary” zaliczany jest do najwybitniejszych dowódców partyzanckich i podziemia niepodległościowego. Za swoje zasługi wojenne został odznaczony Krzyżem Wirtuti Militari i Krzyżem Walecznych, a w roku 2006 zastał awansowany na stopień generała brygady.
Pani Halinie Główkowskiej dziękujemy za wyczerpującą i barwną opowieść o trudnych losach tak wyjątkowego człowieka.
Ewa Rudawska
Zdjęcia: Weronika Czerw
