Pierwsza Wojna Światowa zmieniła sytuację prawną i społeczną oraz zawodową kobiet.
Przez 100 lat na naszych ziemiach pod zaborem rosyjskim regulował prawo Kodeks Napoleona. Prawa obywatelskie mieli tylko męscy przedstawiciele rodziny.
W nowym wieku XX -tym wzrosła aktywność kobiet i starania o dostęp do praw obywatelskich. Na terenach Niepodległej Polski w dwa tygodnie po jej uzyskaniu na mocy dekretu tymczasowego Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego Polki otrzymały bierne i czynne prawa wyborcze. Prawa te potwierdziła Konstytucja tzw. marcowa z 1921 r. nadając kobietom równe prawa z mężczyznami.
Sejm Ustawodawczy w 1918 r. określił, że każdy obywatel, bez różnicy na płeć posiada prawo czynne do uczestniczenia w wyborach do parlamentu. I tak w pierwszych wyborach do sejmu 26 stycznia 1919r. weszło osiem kobiet jako posłanki. Były nimi Gabriela Balicka, Jadwiga Dziubińska, Irena Kosmowska i jeszcze pięć kobiet. Mimo to udział kobiet we władzy ustawodawczej i wykonawczej był niewielki.
Pierwszą kobietą wprowadzoną do rządu, przez Ignacego Daszyńskiego – w listopadzie 1918 r. – była Irena Kosmowska, została ona wiceministrem opieki społecznej. W dalszych rządach Polski nie znalazły miejsca kobiety z teką ministerialną.
We władzy sądowniczej dopiero w 1929 r. Wanda Grobińska została sędzią zaś w 1937r. na stanowiskach sędziowskich zatrudniono siedem kobiet i jedna kobieta była prokuratorem. A ustawa o obywatelstwie polskim z 1920 r. pozbawiała obywatelstwa polskiego kobiety wychodzące za mąż za obywatela innego państwa. Mimo tych utrudnień kobiety podjęły pracę aktywnie na rzecz Niepodległej Polski.
Znane są nazwiska i życiorysy kobiet walczących w I Rzeczypospolitej do 1939 r. następne walczyły w czasie wojny światowej i potem przeszły przez szykany lat 1945 -1963 (okres stalinowski, bierutowski) i pracowały dla społeczeństwa PRL do upadku rządu, po stanie wojennym i odzyskaniu wolności przez Polskę 1989 r. po wyborach 4 czerwca i ustanowieniu polskiej władzy ustawodawczej sejmu i senatu, władzy sądowniczej i rządu demokratycznie wybranego przez sejm. To jest wprowadzenie do głównego
tematu.
Prelegentka wybrała z 30 życiorysów 12 wyróżniających się kobiet aktywnych w dziele budowania Polski po Pierwszej Wojnie
Światowej i aż do czasów współczesnych. Wymieniła je
1.Maria Stanisława Olędzka żyła 1894-1989 -żyła95 lat
2.Anna Czarniecka 1901- 1972 żyła- 72lata
3 .Maria Elżbieta Opielińska 1902-1975 -73lata
4. Eugenia Praus żyła 1905-1987 -82lata
5. Aleksandra Dobrowolska 1906-1989-żyła 83 lata
6.Bożena Jarońska 1909-1987 żyła 78 lat
7. Maria Maniakówna 1911-1998-żyła 87 lat
8. Maria Michalczyk 1913-1989 żyła 76 lat
9.Maria Sabat 1914-2004 żyła 90 lat
10.Maria Żurowska- Machałowa 1916-1984 żyła 68 lat
11. Maria Sowiar-Chodzewicz 1918-2007 żyła 89 lat
12. Maria Kowalska -Bubnow 1923-2015 żyła 92 lata.
Wszystkie te kobiety działały na terenie kielecczyzny i większości były nauczycielkami, harcerkami, czułe na biedę, opiekuńcze, jedna z nich -lekarka dr Kowalska pracowała lecząc trąd w Afryce a u nas miała praktykę dermatologiczną.
Ich działalność była naznaczona charyzmą i skutecznością organizacyjną. Są wzorem dla współczesnych oddania dla bliźnich.
Wykład był hołdem dla działalności kobiet i zachętą. Dziękujemy za tę prelekcję.
Streściła Halina Główkowska; zdjęcia Weroniki Czerw
